De titel van de overweging
Van het lijden en sterven van de Heer
Goede Vrijdag is de droevigste dag voor het kerkelijk jaar. Toch wordt er gesproken van ‘Goede Vrijdag’. In het Engels is het ‘Good Friday’. Het woord ‘goede’ zou eraan herinneren dat Jezus gestorven is om de mensheid te verlossen. In het Duits heet deze dag ‘Karfreitag’. Dat betekent letterlijk ‘een ‘vrijdag om te rouwen’. Het gedeelte woord ‘Kar’ betekent het Duitse woord voor ‘weeklacht’.
Een Goede Vrijdag, hoeveel keren heeft u al een Goede Vrijdag meegemaakt? Waarschijnlijk kent u het verhaal van Jezus' lijden en sterven al haast van buiten. Nee, wat dat betreft is er niets nieuws onder de zon. Al zoveel keren is na Goede Vrijdag op Paaszaterdag de zon gewoon weer opgegaan.
Tussen haakjes: wie bent u zelf eigenlijk? U luistert naar de radio en televisie, en u bent iemand. U woont ergens, misschien bent u al op weg naar uw caravan of weekendhuisje - want met Pasen heeft toch bijna iedereen wel een paar dagen vrij! Jezus van Nazareth, een mens als u: niet in een caravan, ook niet in een weekendhuisje, niet een warm thuis, niet eens een steen om zijn hoofd op neer te leggen. Jezus was één van die miljoenen, ontheemden, waar ze maar mee doen, meer underdog dan superstar. Die dingen gebeuren. Wist u dat?
Op deze vrijdagmiddag sterft een van de slachtoffers verwonderlijk snel: Jeshua Ben Jozef, de rabbi uit Nazareth. Van Litostrotos, de plaats van de rechterstoel, naar even buiten de stadsmuur, naar Golgotha de schedelplaats, een heuvel, plaats ven terechtstelling. Tot op de dag van vandaag heet het straatje in Jerusalem’s binnenstad de ‘Via Dolorosa’ - Smartenstraat - Kruisweg zouden wij zeggen. Hier wordt een mens veroordeeld om de onrust die Hij bracht - zijn prediking bracht blijkbaar de bestaande orde in gevaar: Ging Hij niet te ver?
Gezeten burgers noemde Jezus adderenbroedsel - witgepleisterde graven - vol verrotting vanbinnen. Maar zelf was Hij was de vrienden van armen en havelozen, en nam het op voor iedereen. Nu wreken ze zich op Jezus, die hen onrust brengt. Maar zijn wonderen van goedheid zijn alweer vergeten. Ze wreken zich in een schijnproces, emotioneel, hysterisch. En de geschiedenis herhaalt zich: dan hier, dan daar in onze wereld - de een na de ander die opkomt voor de armen - die vecht tegen onrecht - die onmenselijke systemen aanvalt - die onmondigen mondig maakt - op zulke mensen wreken ze zich. Overal ter wereld worden in schijnprocessen mensen ter dood gebracht. En Pilatus wast zijn handen in onschuld. Hij doet er het zwijgen toe. Er zijn verschillende manieren waarop een mens kan zwijgen. De meest voorkomende manier is dat je je mond houdt om zelf buiten schot te blijven. Het zijn mensen die in de zwijgende massa opgaan, anoniem, kleurloos blijven, omdat ze bang zijn voor de grote bek die mensen kleineert en in de berm van 't leven drukt.
- De zwijgende meerderheid: het zijn de buren die niets hebben gehoord of gezien, toen de Joden naast hen in 1943 werden weggehaald.
- De zwijgende meerderheid: het is de chauffeur die snel omrijdt als hij een ongeluk heeft zien gebeuren.
- De zwijgende meerderheid: het zijn die zakenlieden die niet willen weten waar ze hun goederen vandaan hebben.
- De zwijgende meerderheid: het zijn de mensen die zwijgen op het moment waarop het onrecht toeslaat en ogen en oren worden dichtgestopt, omdat ons dat beter uitkomt.
"Mijn naam is haas, en ik weet van niets. Ik heb niets gehoord of gezien".
Er is ook een andere manier van zwijgen. Jezus zwijgt ook, als zijn leven op het spel staat. Bang om zijn mond open te doen is Hij niet. Hij heeft al meer zijn ongezouten mening gegeven. De kooplui in de tempel weten daarvan mee te praten! Nu wordt Hij spottend ondervraagd. Maar Jezus zwijgt. Hij wordt niet kwaad. Hij gaat niet ontkennen, roept niet dat er valse getuigen zijn, Jezus vecht niet terug, komt niet met tegenargumenten. Hij discussieert niet met de dood voor ogen. Dat heeft immers toch geen zin! Harten en oren zijn verstopt door eigenbelang en vooroordelen. De Hogepriesters en Farizeeën van het Sanhedrin willen niet luisteren, doen geen enkele moeite om Hem te verstaan. Ze geloven slechts in hun eigen beeld van God. Ze handhaven toch de wet van God? Dan is er toch niets aan de hand? En nog steeds oordelen mensen over anderen, veroordelen mensen elkaar, omdat ze zo goed weten hoe God het wil hebben.
Maar luisteren kunnen ze ook niet. Luisteren kan ook Pilatus niet, hij staat onder de Romeinse wet. Je hoeft toch niet te luisteren naar wat iemand te zeggen heeft? Als het nu de keizer zelf was… Jezus zwijgt en heeft geen behoefte om zich tegenover de wet te verdedigen. Jezus zwijgt tegenover het Sanhedrin, zwijgt tegenover Herodes, zwijgt tegenover Pilatus. Jezus zwijgen is goud. Zijn zwijgen zegt meer dan miljoenen woorden kunnen zeggen. Hier krijgt ontrouw van mensen de overhand. Hier groeit tomeloze haat. Wij gebruiken liever geweld als er niet meer naar ons geluisterd wordt. Maar Jezus zwijgt. Het blijkt zijn grote kracht te zijn!
De stem die duizenden meesleepte moet worden gesmoord. De bomen moeten kaal voor de nieuwe lente. De graankorrel moet in de grond wil hij vruchtbaar voortbestaan. Het wrede mensenverhaal moet ten einde voor het definitieve begin. Zie hoe de rechtvaardige sterft en wie neemt het ter harte? Onschuldigen worden vermoord, en komt er iemand tot inzicht? ‘Mijn volk, wat heb Ik u gedaan, of waarmee u bedroeft, antwoord Mij!’
De liefde van een mens is niet te begraven, niet met aarde toe te dekken, of als as uit een urn door de wind weg te blazen. De liefde van een mens, aan de aarde toevertrouwd, schiet overal op tussen mensen. Je ziet het bij Jezus. De liefde van een mens doet hen die ontslapen zijn ontwaken, geeft troost aan de bedroefden en moed aan uitzichtloze levens, leert de stomme een nieuwe taal, is voor de blinde een nieuw licht, helpt de lammen weer op de been. Gods lieve mensen die het aan den lijve hebben ervaren.
Een paal met een dwarsbalk en daaraan een mens gespannen. Het kruis, symbool van verachting en ondergang, teken ook van opstanding en bevrijding. De schepping lijdt, en steeds weer buigen moeders zich over hun dode zonen en schreeuwen het uit om de man die zij hebben liefgehad en die nu begraven ligt in het stof van de aarde. Zo blijft de lijdende mensheid het verdriet in stilte ondergaan of schreeuwt met grote stem tot de hemel eindelijk eens opengaat.
Hij is dood! Hij is in handen van mensen gevallen en ze hebben hem omgebracht. Hij is dood. Dat kan de sceptische conclusie zijn van iemand die dit uur het lijdensverhaal aanhoort en toch niets ziet veranderen in de gangbare lauwheid van de wereld. Maar 't kan ook Evangelie zijn, verkondiging van de Blijde Boodschap. Het evangelie van Goede Vrijdag, de stille verkondiging van de dood, maar ook de verrijzenis van onze Heer.
Het leven trekt smalle kringen. Liefde, wat wijn, wat brood, zon en witte kleren, duizenden kleine dingen. Worden ze begraven, voorgoed begraven, in onze dood? Is er geen denken noch doen meer, geen weten, geen wijsheid, alleen vergetelheid en donkere diepte. Of blijft er iets in ons zingen? Blijft alles zingen? Is sterven een doods graf of een nieuwe moederschoot?
Wij hebben vanavond het lijdensverhaal gelezen - niet om straks triest uit elkaar te gaan. Het lijdensverhaal is door de evangelisten opgetekend om ons te bemoedigen. Het kruis mag ons niet neerslachtig maken, we mogen ons aan het Kruis optrekken. Dat ongerijmde kruis, dat pijnlijk teken van wat wij mensen elkaar kunnen aandoen, is ook het teken geworden van iets goeds. Teken van hoop, want op een of andere manier komt er nieuw leven uit voort. De trouw van de Rechtvaardige. We zijn er na tweeduizend jaar nog niet op uitgekeken, nog steeds straalt er over heel de wereld een kracht van het kruis.
Ambro Bakker s.m.a.