VREDE EN ALLE GOEDS

Parochianen, ‘Vrede en alle goeds,’ dat wens ik u van harte toe. Vanmorgen horen wij niet het bekende kerstverhaal over herders en engelen, over een stalletje en een kribbe. Dat verhaal hebben we in de kerstnacht gelezen. Vanmorgen horen wij het goede nieuws van de evangelist Johannes: ‘En het woord is vleesgeworden en heeft onder ons zijn intrek genomen’.

We horen ook hoopvolle woorden van de profeet Jesaja. ‘Hoe lieflijk op de bergen de voeten van de vreugdebode, die vrede meldt, goed nieuws verkondigt, die heil komt melden. U God regeert. Als met kerst de klokken luiden, verdringt iedereen zich om de kribbe en het kind, schouder aan schouder, honderden schapen in een stal. Een laaiend lied van eer aan God waait met ons mee de koude wereld in. Jong en oud draagt - als een broos bezit - een hand vol vrede mee.

De afgelopen nacht is het gebeurd: een kind geboren, een lied gezongen, de hemel opengegaan. In de kerstnacht kan van alles gebeuren. Dichters en dromers hebben dat gezongen. Kinderverhalen hebben het beschreven. In de Kerstnacht gebeuren er woorden. Grote woorden, je raakt er niet op uitgekeken! Vooral op de laatste woorden: Vrede op aarde! Vrede op aarde: het brandt in je mond als je het uitspreekt. Zeker nu: een tijd waarin we midden in heftige discussies zitten over de toekomst van de wereld’. Vrede in de wereld, binnen en buiten de kerk zijn mensen hevig verdeeld over de weg naar vrede. Als we zingen over vrede, doen we dat niet eenstemmig.

Maar één ding hebben wij gemeen. Dat is de angst. Kerstfeest vieren we in een wereld vol angst, angst om jezelf, angst voor de toekomst. Maar ‘wees niet bang’, want er zijn woorden gebeurd vannacht. Woorden als: ‘Vreest niet’ en ‘Vrede op aarde’. Die woorden betekenen Gods eigen oorlogsverklaring aan alle angst, moedeloosheid en wanhoop. Vrede op aarde’’ - de meest indringende woorden van het kerstverhaal. Als dat woord eens vlees mag worden en onder ons zijn intrek mag nemen. ‘Vrede op aarde’ - maar niet als bij toverslag, niet als een wonder dat uit de lucht komt vallen. Vrede is een eindpunt van een lange weg van zoeken en luisteren, van werken en vechten.

De profeet Jesaja had gezien hoe het moest. Een wereld waarin zwaarden tot ploegijzers worden omgesmeed en speren tot snoeimessen. Een wereld waarin mensen niet meer worden opgeleid om elkaar dood te schieten. Een wereld waarin geen plaats meer is voor tirannen en terroristen. Van die wereld droomden Micha en Jesaja, dromen alle profeten. Zij hebben ons laten zien hoe het moet, maar Jezus heeft ons laten zien hoe het kan zijn. Een Bergrede vol. Woorden die Hijzelf leefde. Over vergeven en de eerste stap. Over ontwapenend omgaan met elkaar. Over alles eerlijk samen delen. Over gerechtigheid voor laten gaan boven dat miezerige getob over je eigen verlangens.

Over door muren heen breken en grenzen overschrijden. Jezus heeft niet alleen gesproken over ‘Vrede op áárde’, Hij is zélf de vrede geworden. In Hem is dat woord vleesgeworden en heeft onder ons zijn intrek genomen. Jezus heeft die woorden van de kerstnacht geleefd. Een leven vol aanrakingen waar mensen van opknapten. Hij is er wel aan kapot gegaan. Maar zijn vleesgeworden Woord leeft als nooit tevoren. Nog steeds brengt Jezus' Woord mensen overal in beweging. Hij heeft een tegenbeweging ingezet tegen alle menselijke wanhoop, angst en moedeloosheid. Een verzetsbeweging, een vredesbeweging.

Want een vredesbeweging is het, die een halt toe blijft roepen aan alle dreiging van geweld, oorlog, onvrede en terrorisme. Het vraagt om een behoedzaam omgaan met elkaar en met de schepping. Zijn vleesgeworden Woord - Hij is het zelf! - vraagt er om dat wij armen te eten geven, gevangenen worden bevrijd, eenzamen weer in de kring worden gehaald, recht wordt gedaan rechtelozen, moed wordt ingesproken bij mensen die moeten leven met 'n lege plaats plaats aan hun zij, een diep gat in hun bestaan. Met kerstmis komt Gods hoge woord eruit. Woorden over ‘de zin van het leven’, over ‘vrede op aarde’. Maar hoe kan dat dan? Wat is mijn plaats in dat gebeuren? Wij maken toch geen deel uit van die internationale conferenties over vrede en veiligheid? Maar uit het Evangelie begrijp ik dat mijn wijze van omgaan met de mensen, mijn manier van praten, mijn dagelijkse keuzen en beslissingen, méér invloed hebben dan ik dacht of durfde verwachten.

Het kleine kind dat vannacht is geboren, heeft in zijn eentje de wereld veranderd. En ik prent het goed in mijn oren: dat ieder mens wordt geroepen, dat elk mens meetelt. Nee, het is niet de kerstnacht, waarin van alles kan gebeuren. Maar ik weet wel - belofte van het kerstkind - dat alles wél kan gebeuren op klaarlichte dag. Jezus is daar 't overtuigende en levende bewijs van, het woord van vrede dat voor Hem een vleesgeworden woord is geworden. Een kind, gewikkeld in doeken, heeft ons vannacht uit de doeken gedaan hoe deze wereld er ook uit zou kunnen zien. De geboorte van een klein Kind doet ons met kerstmis dat hele oorlogvoerende heden vergeten. Het roept diepe herinneringen in ons wakker: dat we als mensen diep in ons hart geen moordenaars zijn, dat geen mens in deze wereld ingezet om anderen te haten, te doden, te discrimineren. Niemand hoeft van dit leven te walgen.

Dat is het beeld van kerstmis: geen sterke man, geen televisieheld, geen verpletterende indruk. Kerstmis is blijkbaar niet meer dan een pasgeboren kind, dat nog te klein is om tegen te protesteren en te schreeuwen. De romantiek van het kerstfeest sleept ons in deze dagen mee, maar waarnaartoe? Is het kerstverhaal dan zo liefelijk als het lijkt? Is het kerstverhaal dan ook niet het verhaal van een doodsbange vader en een doodsbange moeder die op de vlucht zijn voor de dreigende hand van Koning Herodes?

Wij vieren opnieuw kerstmis te midden van onrecht en geweld, spanning en strijd. Maar voor een ogenblik hoeft ons oog geen put van zorg te zijn, maar een vonk van hoop, een ster van licht. Ook het komend jaar zal God weer opnieuw vele harten en handen van mensen bezielen: in kleine dorpen en grote steden. Mensen zullen verder blijven bouwen aan een wereld vol vrede. Laat die opdracht maar gaan van mond tot mond. Laat alle angst en cynisme maar verdwijnen. Over veertien dagen zullen wij de kerstkribbe weer afbreken en zullen de dennenbomen al hun naalden verloren hebben. Maar het vleesgeworden woord mag blijven leven - Immanuel, God-met-ons.

Talloze machthebbers hebben geprobeerd om Gods woord van vrede in de kiem te smoren. Terwijl zij al lang begraven liggen in het stof van de aarde, klinkt nog steeds de stem van het kerstkind: Vrede op aarde aan de mensen van goede wil! Ik wens u allemaal een zalig en vredig kerstfeest toe!