De titel van de overweging

De geboorte van Jezus van Nazareth is altijd weer het begin van een nieuw levensverhaal, het begin van nieuwe mogelijkheden. Dan kun je je het levensverhaal nog in alle richtingen ontwikkelen, ook al zijn deze niet te voorzien of te overzien. Daarom zijn ouders meestal bij de geboorte van hun kind in hoopvolle verwachting, wat er dan uit het kindje zal groeien. Ze kijken naar hun lachende baby in de wieg, die zich overigens nog niet van iets bewust is. Ze kijken elkaar in de ogen, niet om antwoord te krijgen, en om elkaars vragen op te vangen. Ze hopen dat er van hun kind verrassende liefde zal uitgaan, maar ze weten ook, dat hun kind soms een bron van verdriet kan zijn, niet slecht voor hem of haar zelf ook, maar ook voor vele andere kinderen.

Zo moeten ook Maria en Jozef naar hun eigen kind gekeken hebben. Maar met dit verschil dat Maria met haar hart geloofde, dat God in hun Kind zijn woord gestand zou doen. Om Hem is het Kind immers de lang beloofde Messias verschenen die zijn volk zou bevrijden van onderdrukking en angst. Het Kerstkind zal zeker Gods verrassende liefde zichtbaar maken, omdat Hij zijn volk zou bevrijden van alle drukkende banden. Maar Maria vermoedde dat niet, dat voor haar zelf die liefde gepaard zou gaan met veel verdriet. Haar eigen hart zou immers door een zwaard doorboord worden. Jezus zal een teken van tegenspraak worden en bestemd te zijn tot val en opstanding van velen. God had intussen in den beginne al zijn Woord gesproken en dat woord was enkel uit liefde, gericht op leven. God bewaarde zijn Woord niet in zijn hart, maar sprak het uit en alle kwam in beweging, de aarde en de zee, de zon en de maan, de dag en de nacht, de dieren op het veld.

Hoe gaan wij nu met onze toekomst om? Natuurlijk voelen we ons in deze Kersttijd als een spons en kunnen we nooit genoeg krijgen van kunstsneeuw, dennengeur en engelenhaar. Miljoenen mensen zijn de afgelopen nacht over de straten getrokken en luistern naar het verhaal van een pasgeboren Kind. Gek eigenlijk: mensen die je anders met geen stok meer de kerk in kunt krijgen, knielen tijdens de Kerstdagen neer voor een kribbe en zingen uit volle borst hun herdertjeslied. Het lijkt wel alsof we met z'n allen de schade voor een heel jaar willen inhalen. En vaak is dat ook zo!

Kerstmis is de tijd van verhalen. Het Kerstverhaal krijgt zelfs massaal de mensen 's nachts de donkere straat over, is dat verhaal dan zo bijzonder? Want eigenlijk is het een verhaal van niks: een balkende ezel, een loeiende os, een man en een zwangere vrouw, een tochtige stal, een handjevol herders, wat blatende schapen. Een verhaal van niks, of misschien toch een verhaal van alles. Want in de Kerstnacht is het toch gebeurd: er is een kind geboren, er zijn liederen gezongen, een hemel is opengegaan, want in de Kerstnacht kan van alles gebeuren. ‘Midden in de winternacht ging de hemel open, vrede was het overal, wilde dieren kwamen bij de schapen in de stal en zij speelden samen’. In de Kersttijdzijn er verhalen te over! Over mensen die plotseling weer goed werden op elkaar en over verloren zonen die weer thuiskwamen. Over een verdwaald kind dat de weg terugvond en een arm gezin dat gered werd van de hongerdood.
Van dronkenlappen die voorgoed nuchter zijn en van gierigaards die waanzinnig gul werden. Van soldaten die ineens hun wapens neerlegden. Van klokken die op een wonderlijke manier vanzelf gingen luiden. Heerlijke verhalen over verlangen en verwachting. Wakker geroepen door het verhaal van de Eerste Kerstnacht. Wat zou je willen dat er écht zo'n nacht was! Al was het maar éénmaal per jaar: Stille nacht, Heilige nacht. Dat willen we: nergens geweld, nergens agressie, ophouden met martelen. De dood voor één dag buiten de deur, een adempauze in pijn en verdriet. Mensen die elkaar alleen maar liefhebben, dwars door alles heen, een nacht zonder angst en God rakelings nabij. Kijk, dat zouden we met Kerstmis willen. Het zou je inspireren om morgen weer aan de gang te gaan. Want zou het kunnen: één moment de hemel zien opengaan, dan kun we beter vechten voor een wereld die minder op een hel lijkt.

In de Kerstnacht kan van alles gebeuren. Maar in die eerste Kerstnacht gebeurde er eigenlijk weinig. Nou ja, er werd een kind geboren: een wonder, een Godsgeschenk - maar voor dit kind moesten de ouders bij de geboorte de beestenstal in, en verder er gebeurde er niet zo veel. Nou ja. de wereld veranderde niet en er brak op aarde geen vrede uit. Geen keizer of koning viel van zijn troon. En Herodes, Pilatus en Augustus zaten nog steeds stevig in het zadel. Zo is de werkelijkheid: want is de Kerstnacht wel een nacht vol vrede? Je denkt aan mensen die in hun bed liggen te woelen of doelloos op straat rondzwerven. Mensen die tegen Kerstmis opzagen met het gevoel van: O God, wéér kerst! Nee, schapen, kom alsjeblieft niet te dicht bij de wilde dieren, want die gaan echt niet met je spelen. Engelen, waarom houden jullie niet één nacht de handen vast van hen die de wapens hanteren. Waarom niet één nacht de handen vastgehouden van hen die zich vergif in het lichaam spuiten?

Ook Kerstnacht van 2023 was geen nacht zonder angst. Nog steeds loopt er bloed door de straten en liggen kleine onschuldige kinderen op de buik van hun dode moeders. En de moeders buigen zich over de lichamen van hun dode zonen: ‘Vrede op aarde’. Dat was toch het vurige woord van het Kerstverhaal. Een woord dat helemaal past bij het Kind van Bethlehem. Vrede op aarde, maar vaak niet van het ene moment op het andere. We moeten het leren met vallen en opstaan hoe zwaarden tot ploegijzers worden omgesmeed en speren tot snoeimessen. Een wereld waarin mensen niet meer worden opgeleid om anderen dood te schieten. Een wereld waarin niemand meer wordt opgeschrikt door berichten over tirannen en terroristen. Van die wereld droomde de profeet Micha en de profeet Jesaja. Van die wereld dromen alle profeten. Zij hebben gezien hoe de wereld eruit kan zien.

Ook Jezus heeft laten zien dat het kan en hoé het kan: een Bergrede vol! Woorden die Hij zelf leefde. Over vergeven en de eerste stap, over ontwapenend omgaan met elkaar. Over gerechtigheid voor laten gaan boven dat miezerig getob over je eigen belangen. Over door muren heen breken en grenzen overschrijden. Jezus leefde die nieuwe wereld zelf voor: een leven vol aanrakingen waar mensen van opknapten, maar Jezus is er zelf aan onder door gegaan, hij is eraan kapotgegaan, gewoon kapot gemaakt. Maar Hij leefde nog als ooit tevoren, want Hij bracht en brengt mensen in beweging, telkens weer. Een geweldige beweging van hoop tegen de machten van angst en moedeloosheid. Een verzetsbeweging, een vredesbeweging. En de boodschap van Kerstmis is zo eenvoudig. Het is zorgen dat armen te eten krijgen, gevangenen worden bevrijd, eenzamen weer in de kring van het leven worden gehaald, recht doen aan de rechtelozen.

Vrede op aarde: het gebeurt op wereldschaal en het gebeurt van mens tot mens. Op deze Kerstmorgen kwam Gods woord eruit: ‘Zijn Woord is immers vleesgeworden en heeft onder ons zijn intrek genomen’. Vanuit dat vleesgeworden woord begrijp ik dat mijn wijze van omgaan met mensen, mijn manier van praten, mijn dagelijkse keuzen en beslissingen, meer invloed hebben dan ik dacht of durfde verwachten. Het Vleesgeworden Woord, dat kleine kindje, heeft in zijn eentje de wereld veranderd. Alles wat ik over Hem hoor en lees, prent ik in mijn geheugen: dat ieder mens geroepen wordt, dat ieder mens meetelt.

In de donkere dagen van Kerstmis vertellen we elkaar hoopvolle verhalen. Een hoopvol verhaal ook over een zon die terugkeert en dan een eind maakt aan winterse buien. De naam van die zon is: Jezus Messias. Jezus die geen sterke man was, geen nieuwe geboden voorschreef, noch een speciaal dieet. Hij stichtte geen club en haalde geen geld op, Hij deed iets heel eenvoudigs, Hij is zichzelf gebleven en zette zich consequent in voor iedereen die Hij op zijn levensweg ontmoette. Zonder compromissen, zonder angst voor zelfbehoud. Voor tollenaars en zondaars en voor kinderen was Hij een lamp voor hun voeten. Het gaat er met Kerstmis om dat wij het licht van Kerstmis niet alleen het licht opvangen, maar zelf licht en leven willen zijn en willen doorgeven. Op de plaats waar je woont, leeft en werkt en kerkt.

Dan zal het Woord van God vlees en bloed in ons worden. Dan beschouwen we de gruwelen in de wereld als zware weeën die met de geboorte van de nieuwe wereld gepaard gaan. Ik wens u allemaal een Zalig en Vredig Kerstfeest.

Ambro Bakker s.m.a.