De titel van de overweging

Kinderen zijn gek op verhalen. Ze kunnen eindeloos naar hetzelfde verhaal luisteren. En ze kennen het zó van buiten dat je er geen woord aan mag veranderen. En kinderen leven van de herhaling. Jezus houdt ook veel van verhalen. Hij vertelt ze bij bosjes. En als je niet beter weet, zou je denken, dat het heel gewone verhaaltjes zijn. Het gaat bijvoorbeeld over een vrouw die brood bakt, of over een vrouw die een geldstuk kwijt is, en over een herder van wie een schaap in het struikgewas terecht is gekomen, of over een vader die zijn zoon is kwijtgeraakt. En vandaag een verhaal over een tollenaar Zacheüs die van iedereen de boom in kan.

Bij Jezus vind je geen lange theologische redeneringen, Hij is een man van verhalen, ‘En wie oren heeft om te horen, dat hij hore’. Het verhaal over Zacheüs, de tollenaar is een geliefd verhaal ook bij kinderen. Het gaat over een belastingambtenaar, die in dienst is van de Romeinse bezetter. Daardoor verrijkt zichzelf, maar maakt zich behoorlijk gehaat. Van de mensen om hem heen kan hij de boom in. Dat doet hij ook, want hij is klein van gestalte. En dan komt Jezus langs. Opmerkelijk dat juist Hij de mensen ziet, die wat anderen betreft de boom in kunnen. Jezus kijkt hem aan en zegt: ‘Zacheüs, kom uit die boom, want ik wil kennis met je maken en bij je komen eten’. Er zijn geen verwijten, geen scheldpartij. Bij hem thuis kijkt Zacheüs Jezus aan, die eigenlijk nergens over begint. Daardoor krijgt Zacheüs het van Jezus Spaans benauwd en komt begint zélf met zijn verhaal. Door de ontwapenende houding van Jezus komt hij tot inzicht, tot bekering.

Het verhaal van Zacheüs bekering is een van de vier modellen die Jezus gebruikt om te laten zien wat een ontmoeting met Hem kan betekenen in iemands leven. Er is het verhaal van de bekering Petrus (5:1-11), van de zondige vrouw in het huis van Simon, de Farizeeër (10:36-50), het hoofdstuk (parabels) over het verloren geldstuk, over het verloren schaap en over een zoon die ze kwijt zijn. En tenslotte ook het verhaal over Zacheüs (19:1-10). Eigenlijk hebben we allemaal iets van deze man, want élk mens schuilt een Zacheüs-figuur. Natuurlijk, je kunt je groothouden, je kunt zelfs op hoge hakken lopen, je kunt een grote wagen kopen, maar je blijft wie je bent: een kleine Zacheüs-mens. Niemand heeft de wijsheid in pacht. En als je de jaren die achter je liggen overziet, schrik je soms van je eigen kortzichtigheid.

Waar zijn je idealen gebleven? We deinen mee op de golven van sympathie en antipathie en we weten vaak met onze houding geen raad. En eigenlijk willen we maar één ding: we verwachten begrip, ontmoeting, bemoediging, vergiffenis en ruimte. In één woord: hij is bij Jezus onderdak! Onderdak vinden bij elkaar en God, thuis zijn bij jezelf, door de ander worden geaccepteerd zoals je bent. De ondermaatse Zacheüs loopt verloren tussen de mensen. Jezus zoekt bij hem onderdak. En dan gebeurt het wonder: Zacheüs bekeert zich, en keert zich letterlijk om. Dat het hier gaat om een collaborateur met de bezetter is niet onbelangrijk in het verhaal.

In het eerste vers van zijn evangelie heeft Lucas het tegen de Romein Theofilus. Bekering kan op alle fronten werkelijkheid worden. Zelfs iemand die heult met de gehate Romeinse bezetter kan zich bekeren! Terwijl de omstanders Zacheüs een zondaar vinden, maakt Jezus de weg vrij naar de toekomst. Want hij is en blijft een zoon van Abraham. En wij wachten als een Zacheüs: wanneer zal iemand komen opdagen die mij bij de hand zal nemen. Iemand die ons moed inspreekt, iemand die ons verheft naar de zon? Het evangelie wil ons vanmorgen een antwoord geven. Wat er gebeurd is met Zacheüs kan vandaag aan óns gebeuren. Het vraagt wel om een ommekeer. Je leven laten leiden, niet door de welvaart en allerlei materiële zaken. Je leven laten leiden door het evangelie. God tegemoet vliegen. Iets van je leven maken in die paar jaar dat we - tegen de achtergrond van de eeuwigheid - op aarde doorbrengen. Laat je leiden door je dromen en je idealen. Stijg uit boven materiële dingen. Kom tot inkeer, keren wij ons om, naar God, naar elkaar en naar ons zelf.

En leven vanuit het principe van Jezus zelf: ‘mens, ik weet iets goeds van jou, want ook jij bent een Kind van God!’ Nabij zijn aan elkaar. Dat is ook de kracht van Jezus. Als mensen Hem echt ontmoeten dan vatten vragen en problemen van hen af. Zacheüs, de tollenaar die in een boom klom om Jezus te zien. De man voelt zich zo gegrepen door Jezus dat hij alles wat hij aan zelfverdediging heeft opgebouwd, niet meer nodig heeft. Het is trouwens opvallend, dat Jezus zich zelden tot vele discussie laat verleiden. Hij legt niet onmiddellijk zware standpunten op tafel. Hij geeft niet onmiddellijk definities. Meestal vertelt Jezus een verhaal. Als Hij het heeft over het rijk Gods dan zegt Hij: ‘Eens ging een zaaier uit om te zaaien’. Daarop kun je moeilijk zeggen: daar ben ik het niet mee eens.

En als iemand Jezus vraagt: ’wie is mijn naaste’, dan zegt Jezus: ‘Eens viel iemand die op weg was van Jeruzalem naar Jericho, in de handen van rovers’. Kijk, zo met elkaar omgaan, de wijze waarop Jezus met ons omgaat is heel ontwapenend!

Ambro Bakker s.m.a.
Deken van Amsterdam