De titel van de overweging
Jezus vertelt ons vandaag dat bij God de eersten de laatsten zullen zijn. En dat is opmerkelijk nieuws, want in onze wereld proberen we allemaal vooraan te lopen. De eerste en de beste willen zijn. Dat leerden we al op de lagere school. De eerste van de klas proberen te zijn. De eerste zijn, dat proberen toch alle topsporters?
De baas over anderen willen zijn, veel mensen onder je hebben, dat is toch het toppunt van elke geslaagde carrière! We hebben zelfs televisieprogramma's als een programma met de naam 'de eerste de beste'. Je ziet daar sterke mannen die met hun tanden een kleine locomotief kunnen voortrekken. Of mensen die met een motor door een glazen wand of een muur van vuur heen rijden. Of mensen die van en grote hoogte naar beneden duiken. We vinden dat allemaal heel geweldig. We hebben eerbied voor deze mensen: deze eerste de besten. Hun namen staan in het Guinness Book of Records.
De eerste de beste, dat proberen we allemaal te zijn. En dan vallen de woorden van Jezus vanmorgen als een granieten blok. Hij vraagt van ons om in deze wereld de laatste te durven zijn. Zijn woorden zijn vandaag weer een voltreffer. Ze komen terecht in een harde wereld, waarin je alleen maar vooruit kunt komen, als je met je ellebogen werkt en over ruggen van mensen heen kruipt. Deze uitdagende woorden van Jezus zijn een tijdbom onder de wereld, waarin wij leven? Want vaak leven wij immers graag ten koste van anderen. Iedereen vindt bijvoorbeeld dat de uitkeringen omhoog moeten, maar tegelijkertijd proberen we op elke mogelijke manier onder onze belastingen uit te komen. We vertellen het vol trots aan onze vrienden en vriendinnen, als het ons weer gelukt is, aftrekbare kosten te vinden.
Iedereen weet dat het zo niet eindeloos door kan gaan met onze welvaart, maar niemand is bereid om in te leveren. Iedereen weet dat de grondstoffen beginnen op te raken, maar iedereen doet mee aan de wegwerprage. Iedereen weet dat onze auto's het milieu vervuilen, maar niemand is bereid om maar één dag z'n auto te laten staan, zelfs voor de hoogste prijs die wij tegenwoordig moeten betalen voor onze benzine. En we denken dan: wat maakt het uit, dat ene autootje van mij? Iedereen wil op de eerste plaats zitten, ook al is het een plaats vol cadmium en zware metalen. Wat maakt dat ene batterijtje van mij nu uit! En wat maakt het uit dat ik tijdens het rijden een plastic zakje, of de rest van je sigaret de auto uitgooi. Iedereen op de eerste plaats, al moet dat zelfs ten koste gaan van het ongeboren leven. En aan onze wereldtafel houden wij de beste plaatsen bezet, ook al gaat dat ten koste van miljoenen en miljoenen mensen in de derde en de vierde wereld. Leven ten koste van anderen. We doen allemaal - gewild en ongewild- maar met alles mee.
Zou Jezus dan toch gelijk hebben, als Hij zegt dat we ánders moeten gaan leven. Leven bestaat niet uit alleen maar verdienen, maar vooral van dienen! Jezus zegt dat herhaaldelijk: geven is beter dan nemen. Dat hebben we begrepen ook. Elke politieke partij heeft ontwikkelingshulp en bescherming van ons milieu in het partij programma staan. De een wat meer, dan de ander wat minder, want het moet toch allemaal betaalbaar blijven. We zijn ongelukkig als we evenveel verdienen als vorig jaar. Er is geen plaats voor de economie van het genoeg, maar alleen voor de economie van 'steeds meer'. Mensenliefde is 'in', maar het gebeurt op een bureaucratische manier. 'Mensen in nood' staan niet centraal.
De vraag is of de juiste procedure wel wordt gevolgd. Terwijl de computers de menselijke nood op steekkaarten zetten, verkommeren mensen en vallen zij onbeholpen tussen de plooien van de bergen dossiers. ‘Effe kijken of we uw dossier kunnen vinden, mevrouw'. En dat is niet alleen het probleem van onze tijd. Sint-Vincentius kwam het in zijn tijd al tegen. Op straat trof hij een zwangere vrouw aan. Hij wilde haar naar het ziekenhuis brengen, maar dat kon niet, omdat ze zwanger was. Toen bracht hij haar naar een kraamkliniek, maar daar werd ze niet opgenomen omdat ze tbc had. Zo bleef ze hulpeloos op straat liggen. Toen is Vincentius maar een eigen kliniek begonnen.
En tot op de dag van vooral werken zijn opvolgers in de Derde en Vierde Wereld in de gezondheidszorg voor de minderbeelden. En dit verhaal is een verhaal van alle tijden. Nog niet zo lang geleden bracht een vrouw op de kraamzaal een dood kind ter wereld. Zij werd daarna meteen naar een andere afdeling gebracht, ze had immers op de kraamafdeling niets mee te zoeken ... Jezelf durven geven- ook als dat dwars op elke organisatie staat. Soms kun je in één klap je realiseren hoe nietig en klein ons leven eigenlijk is.
Hoe wankel staan wij stoere mensen in het leven. Jezus probeert ons wakker te schudden. Hij is te gast bij een van de Farizeeërs. Hij zit aan tafel met verschillende mensen. Dat is het ideaal van Jezus: zo ziet een droom eruit: geen mensen meer die elkaar links laten liggen, maar allemaal rond de ene tafel als kinderen van een en dezelfde Vader. Zo ziet Jezus het ook tijdens Laatste Avondmaal. Het werd een feest van verbroedering en verzustering, van het bij elkaar horen. En tot zijn verbazing ziet Jezus dat de andere gasten zich verdringen om op de beste plekken te gaan zitten. Ze vinden zichzelf allemaal zo belangrijk. Jezus ergert zich daar wezenloos aan. En dan wordt Hij uitgenodigd om een toespraak te houden.
En Jezus trekt van leer. Iedereen die probeert haantje-de-voorste te zijn, krijgt de teleurstelling van zijn leven. Alle creditkaarten kunnen terug in de ruime zakken. Want in het Koninkrijk van God gelden er andere maatstaven.
Jezus' toespraak bestaat uit twee gedeelten. Eerst krijgen de gasten ervan langs, maar daarna ook de gastheer. Die heeft alleen mensen uitgenodigd die het goed hebben, mensen van aanzien. Deze mensen zullen hen straks weer op een feestje uitnodigen. Zo blijft de kring gesloten! Jezus zegt: ook mensen voor wie iedereen de neus ophaalt zijn welkom: de mensen met hun versleten koppen, hun stoflongen, met hun vale ogen, mensen met lamme handen en dove oren. En mensen die denken dat ze het met zichzelf vreselijk getroffen hebben moeten maar zien dat er nog een plaats voor hen is.
Dat is ook wat God straks aan ieder van ons zal vragen: heb je mijn kinderen zien staan? Ben je niet langs je ouders heengelopen? Ben je niet langs je vrouw, je vriend, je kind heengelopen, heb je mijn mensen zien staan in je voorbijgaan? Jezus heeft ons dat voorgedaan, toen Hij op die bijzondere avond een schort voordeed om de voeten van zijn vrienden te wassen. Er staan in Gods rijk geen mensen 'onder jou’, hoogstens is je verantwoordelijkheid voor anderen groter. Zo betekent het Latijnse woord 'minister' letterlijk 'dienaar'. Je bent als minister een dienaar van het volk. Ga dus maar rustig op de laatste plaats zitten. Het zijn sleutelwoorden voor een betere maatschappij.
De kerk van morgen zul je niet herkennen aan de talloze hoge kerktorens. Onze kerken zullen zichtbaar moeten worden aan de manier waarop de volgelingen van Jezus instaan voor elkaars onvermogen. Telkens als we samenkomen om met Jezus maaltijd te houden, mogen we in deze dienstbare houding in herinnering roepen. Breken en delen tot zijn gedachtenis. Geen bruiloftsmaal alleen. Het is een gedachtenis die is uitgelopen op een bloedige terechtstelling. Dat heeft ook een man als Martin Luther King begrepen die zei: 'misschien als er bloed moeten vloeien in onze strijd voor een wereld die ánders moet en ánders kan. Maar als er dan toch bloed moet vloeien, laat het dan ons eigen bloed zijn! En de woorden van Martin Luther King zijn letterlijk uitgekomen Zijn strijd om een betere wereld werd gesmoord in zijn eigen bloed. Maar tóch is Hij de Hoofdpersoon geworden van het Bruiloftsmaal, de mens om wie het hele feest draait.
Het feest van de kleinen en geringen, de vertrapten en mislukten, de gevangenen en de zieken, de hongerigen en dorstigen. Kortom: het feest van de kleingemaakte mensen die bij God vooraan mogen zitten. De eerste de beste, desnoods met ellebogen en over zwakke ruggen heen! Gods programma luidt anders. Zijn levensprogramma is 'de Laatste is de Beste’. Inderdaad is het een tijdbom onder een wereld die ondersteboven moet!
Ambro Bakker s.m.a.
Deken van Amsterdam