De titel van de overweging

In het begin van de jaren zeventig was ik kapelaan in de Obrechtparochie in Amsterdam. Op een avond bezocht ik een eeuwige student. Parochianen vertelde me dat hij een buitengewoon begaafd pianist was. Ik vroeg hem of hij bij ons in de kerk eens een keer wilde spelen. ‘Nee’, zei hij, ‘want ik speel alleen voor mij zelf’. Ik vond dat een vreemd antwoord en vroeg hem: ‘waarom alleen voor jezelf?’ Zijn antwoord was onthutsend: ‘Ik heb mijn muziek in mijn eentje geleerd, ik heb jarenlang geoefend, nu wil ik alleen voor mij zelf spelen’.

Ik heb nog lang aan dat voorval gedacht. Het beste in je zelf voor je zelf houden, is dat niet raar? Staat dat niet dwars op de Bergrede? Vanmorgen deelt Jezus weer het beste in zichzelf met ons. Hij geeft ons twee nieuwe titels mee: jullie zijn het zout van de aarde en het licht van de wereld. Mensen die de Bergrede van Jezus begrepen hebben, mogen Zout en Licht zijn. Wij mogen het zout van de aarde zijn! Wat een boodschap in onze tijd aan een kerk die steeds meer van haar kracht schijnt te verliezen. Wie ziet in de kerk nog een zichtbare stad op de berg? Wij hebben talloze kerken gebouwd met loodzware muren, kerken bestemd voor de eeuwigheid, maar waar steeds meer binnen het licht brandt voor ons alleen. Straalt ons licht nog wel voldoende naar buiten? Hebben wij nog wel een boodschap aan die wereld?

We moeten het zout van de aarde zijn. Zout spreekt tot de verbeelding van mensen. We hebben het zout verwerkt in tal van spreekwoorden en gezegden: Het is het zout in de pap niet waard. Je kunt bij iemand zout in de wonde strooien, en op alle slakken zout leggen. Dat is allang in het zout gelegd. Ik heb het nog nooit zo zout gegeten. Hij staat daar als een zoutpilaar of zit als een zoutzak. En als je zout morst, kun je ruzie verwachten en hem of haar ongezouten de waarheid zeggen. Je kunt dan maar beter opzouten. Maar dat laatste moet u maar met een korreltje zout nemen!

In ontwikkelingslanden sterven er mensen bij gebrek aan zout. Zout is levensnoodza­kelijk. Wij denken daar niet meer aan. Alleen als we een zoutloos dieet krijgen, beseffen we ineens, wat we eigenlijk nodig hebben. De oudste wegen van Europa zijn de zogenaamde zoutwegen. Zout was toen het meest begeerde handelsartikel. Men kende nauwelijks een andere middel om voedsel te bewaren. In het oude Rome kregen de baby's zout op hun lippen om het jonge leven te beschermen tegen onheil van buiten. Als ik kleine kinderen doop, dan bevochtig ik hun lippen met zout. En dat vinden ze nog lekker ook!

Vandaag en in de komende weken lezen wij uit Jezus' regeringsverklaring: zijn Bergrede. Hij zinspeelt vandaag op de conserverende werking van het zout. ‘Gij zijt het zout der aarde. Maar als het zout zijn kracht verliest, waarmee zal men dan zouten?’ (Mt.5:13). In Marcus 9:50 lezen we: ‘Hebt zout in uzelf en leef in vrede met elkaar.’ Zout en vrede horen bij elkaar. En een vleugje humor kenmerkt dat zout ook. Dat horen we bijvoorbeeld van de apostel Paulus die schrijft: ‘Uw spreken zij steeds innemend, met een vleugje zout erbij, zodat u iedereen antwoord weet te geven’ (Kol.4:6)

Zout en licht zijn niet buitengewoon. Ook als christenen zijn wij geen haar beter dan onze omgeving. Maar toch hebben wij iets dat anderen niet bezitten. Jezus zegt niet: jullie zouden het zout der aarde en het licht der wereld moeten zijn, Hij zegt: jullie zíjn het zout der aarde, jullie zíjn het licht van deze wereld! In onze doop hebben we van God zout en het licht meegekregen. We mogen daarmee door Gods geest aanstekelijk werken. Als we dat willen kunnen we in deze, van angst verlammende wereld, de geborgenheid van God blijven uitstralen. Wat we de wereld te bieden hebben is geen product van onszelf. Het is het product van ons doopsel: Gods Heilige Geest. Achter ons staat Zíjn gezag. Onze opdracht is het om Zijn Woord verder te spreken en Zijn Licht door te blijven geven.

Het ergste wat kan gebeuren is dat je het zout van je doop laat verschralen, omdat er niets mee doet! Het ergst dat kan gebeuren is dat je het licht dat je hebt ontvangen alleen voor jezelf houdt en onder een emmer zet. Dat licht houdt het niet lang uit. Het verstikt. Want licht heeft zuurstof van buiten nodig. De kerk kan alleen maar bestaan als ze haar zuurstof van de wereld krijgt en de wereld zout en licht teruggeeft. Je terugtrekken uit deze wereld, is je overgeven aan een kwijnend bestaan. De kerk moet midden in de wereld staan, als een stad op de berg, voor iedereen zichtbaar. Wij mogen mensen het zout van het evangelie laten proeven en het vertrouwd laten zijn met het Licht van de wereld.

Dat is geen nieuw verhaal. Ik denk hierbij aan dat indringende verhaal van de Russische schrijver Dostojewski over de grootinquisiteur. Die laat Jezus arresteren daags nadat er honderden ketters zijn verbrand. Ook hij kent Jezus terug, laat hem opsluiten en besluit ook Hem tot de brandstapel te veroordelen, ‘want’, zegt hij, ‘de blijde boodschap dat we allen de geest in ons dragen, vrij zijn en zout en licht genoemd kunnen worden, is te gevaarlijk voor deze wereld. Dit mag verkondigd noch geweten worden’.

Jezus antwoordt hem niet, hij kust de oude man op zijn bloedloze droge lippen. Die trilt over zijn hele lijf, opent de gevangenisdeur en roept: ‘Ga weg, ga helemaal weg en kom nooit, nooit meer terug’ Maar Jezus blijft, ook in onze tijd, terugkeren. Zijn verhaal blijft doorverteld tot op de dag van vandaag. En dat is maar goed ook, want zonder zijn zout zou menigeen flauwvallen. Wij mogen de atmosfeer zijn die het leven mogelijk maakt voor deze wereld. Want in Gods leven we, bewegen we en zijn we.

Zout en Licht van de wereld zijn de woorden die kunnen inspireren, als Jezus de komende zondagen zijn beroemde Bergrede uitspreekt en aangeeft waar wij in ons leven, in Gods naam, voor staan en waar onze opdracht tot een nieuwe evangelisatie ligt. Ons geloof in de verrezen Heer, moeten we niet voor onszelf willen houden. Er is werk aan de winkel!

Ambro Bakker s.m.a.
Pastoor-deken RK Amstelland
Locatie: H. Augustinus