DE DAAD BIJ HET WOORD

Vanavond hoorden we weer een parabel van Jezus. Het is een parabel die we alleen bij de evangelist Matteüs tegenkomen. Het centrale woord in de tekst is Dikaiosunè (het doen van gerechtigheid). Dat is een typisch Matteüswoord. Hij gebruikt het zeven keer. Onder andere in de Bergrede, en in de acht Zaligheden: ‘Gezegend zijn zij die hongeren en dorsten naar gerechtigheid, ze zullen worden verzadigd’ (Matt.6:33). Over die gerechtigheid gaat het vandaag.

Een vader vraagt zijn oudste zoon om in de wijngaard te gaan werken. De zoon zegt braaf ja, maar doet nee. Hij voegt de daad niet bij het woord. De jongste zoon zegt grofweg nee, maar hij bedenkt zich en gaat alsnog aan het werk. Dan vraagt Jezus aan de oudsten en de hogepriesters: ‘Wie van deze twee heeft nu gedaan wat de vader wilde?’ Iedereen heeft hetzelfde antwoord, want per slot van rekening gaat het in het leven niet om woorden, maar om concrete daden.

Maar dan komt de choquerende toepassing. Jezus richt zich tot de wetsgetrouwe Joden die voor geen geld van de wereld een gebed overslaan, die stipt de sabbat onderhouden, die streng vasten en de reinheidswetten stipt in acht nemen. Dan zegt Jezus: Tollenaars en prostituees komen nog eerder in het Rijk van God dan jullie. Want jullie zeggen wel ‘ja’, maar doen ‘nee’. Zij zeggen ‘nee’, maar zij bekeren zich en zeggen uiteindelijk ‘Ja’. Jullie praatjes vullen geen gaatjes! Geen woorden maar daden! Uiteindelijk gaat het er om wat je doet. Aan de vruchten herkent men de boom.

Jezus schildert ons twee zonen: de een zegt ja en doet nee. De ander zegt nee en doet ja. Eigenlijk zou er plaats zijn voor een derde figuur. Iemand die niet alleen ja zegt maar ook ja doet. Zo'n mens is Maria geweest. ‘Mij geschiede naar uw Woord en dat Woord is in mij tot vlees geworden’. Deze parabel is 'n illustratie van een ander gezegde van Jezus: ‘Niet ieder die tot Mij zegt: Heer, Heer, zal binnengaan in het Koninkrijk van God, maar hij die de wil doet van mijn Vader in de hemel’. Niet kiezen voor een plastic bestaan, maar voor een levend bestaan bij God, die Heer is over al wat leeft en die zelf ‘zijn Woord gestand doet’, de Enige die altijd en zonder voorbehoud de daad bij Zijn woord voegt.

Tollenaars en ontuchtige vrouwen gaan nog eerder het Rijk van God binnen dan wij. Dat is me een uitspraak! Maar de boodschap is duidelijk: weg met ons plastic bestaan, maar kiezen voor wat echt, eerlijk en oorspronkelijk is. Niet de buitenkant is belangrijk, maar de binnenkant, en of je in staat bent de daad bij het woord te voegen. De wetsgetrouwen blijven aan de buitenkant staan, maar mensen die niets te verliezen hebben, keren hun hart naar God. En de weg voor hen ligt wijd open’.

Het doen van gerechtigheid. Wat een verschil tussen wat we vaak zeggen en wat we vaak doen! Wat is er in ons leven nog echt, en wat imitatie? Waarom is ons leven meer gevormd door plastic dan door ‘eerlijk’ eikenhout? Komt dat door onze wegwerpmaat schappij, met wegwerpvrienden en wegwerppartners? En het kan ook niet anders of in een plastic wegwerpmaatschappij zijn mensen ook op zoek naar een God van plastic. Een God die je gemakkelijk weg kunt opbergen tussen de euro’s van je portemonnee. Zo'n God die zich voor alles laat gebruiken, zelfs voor oorlogen. Een plastic God in een plastic wereld. Het lijkt wel alsof elke tijd de God krijgt die het verdient.

Ik praat vaak met mensen over God. Ik hoor nogal eens mensen zeggen: ‘Nee, naar de kerk ga ik niet meer, eigenlijk ben ik niet eens meer katholiek’. ‘Maar gelooft u dan niet meer in God?’, vraag ik dan. ‘Ja, ik geloof dat er wel 'iets' is, een hogere macht of zo... en verder weet ik het ook niet’. Plastic woorden in een plastic maatschappij. Waarom dat gedraai? De Bijbel zegt ons niet dat er 'iets' bestaat, maar een ‘Iemand’. Nee, sterker nog, dat ook onze eigen naam geschreven staat in de palm van Zijn hand. Dat is andere taal dan: ik geloof wel dat er 'zoiets' bestaat als een hogere macht. Het gaat om een God die zich laat ontmoeten als een vader zijn dochter, zoals een moeder haar zoon. Het is een geloof dat wij een God hebben die optrekt met zijn volk, met zijn mensen. Een God die door een woestijn van leegte met ons meetrekt. Een God die onze idealen overeind houdt en een steun wil zijn voor mensen die dreigen te bezwijken onder de vragen en problemen van onze tijd. Een God voor wie een woord als Gerechtigheid geen droom is, maar een concrete werkelijkheid.

In de eerste lezing vinden we hetzelfde thema terug. Welke weg bewandelen wij in het leven? De weg van mooie woorden of de weg van concrete daden van gerechtigheid. De profeet Ezechiël waarschuwt voor kromme wegen. Hij waarschuwt voor rechtvaardigen die van de juiste weg dreigen af te dwalen en over boosdoeners die zich bekeren naar de weg van God. Elk mens is zelf verantwoordelijk voor de keuzes die hij maakt. Het is ja of nee, voor of tegen, wel doen en het laten afweten. Maar er ligt een belofte onder: God schrijft geen mensen af, geeft ons telkens nieuwe kansen. Kortom: niet over Gerechtigheid praten maar Gerechtigheid doen. Dat is de weg van God!

Bij ons doopsel klonk voor het eerst ons ‘ja’. Ouders en peetouders spraken dat voor ons uit. We hebben een leven lang gekregen om dit ja in te vullen, niet met mooie woorden, maar met daden vol gerechtigheid. En weet dat God ons telkens de kans geeft om elk nee weer om te buigen naar het ja. De lezingen zetten ons vanmorgen stevig aan het denken: hoe gaan we om met ons ‘ja’ van ons doopsel en ons vormsel en ons ‘ja’ bij onze vriendschap, huwelijk of priesterwijding.

Hoe gaan we om met ons ‘ja en amen’ straks bij het ontvangen van het lichaam en bloed van de Heer? Er is maar één antwoord mogelijk: aan de vruchten herken je de boom! Het gaat om de Dikaiosunè (het doen van Gerechtigheid). Dat zal de maatstaf zijn. Niet onze mooie woorden, maar de komst van Gods Koninkrijk en zijn Gerechtigheid. Spelen wij dit spel maar mee, maar dan wel van harte, vanuit ons hart!