OP ZOEK NAAR DE DIEPERE ZIN

Om een voetbalwedstrijd in goede banen te leiden zijn er spelregels opgesteld. Met z'n allen hebben we afgesproken dat we op de bal en niet op de man spelen. En we voetballen met onze voeten en niet met onze handen. Een trio van scheidsrechter en grensrechters controleert de zaak vakkundig. Wat zou er gebeuren als er geen spelregels waren, geen fluitjes en geen gele en rode kaarten? Dan zouden we nog meer spelers zien struikelen en dan namen vuistgevechten en meniscusoperaties in alle hevigheid toe. Nee, het is maar goed dat er strakke regels zijn. Maar al die regels garanderen nog geen goed voetbal. Al onthoudt iedereen zich van spuwen en natrappen, er moet óók gevoetbald worden. Het gaat immers niet om de knikkers, maar om het spel, al zijn de knikkers noodzakelijk om het spel te kunnen spelen.

Zo zijn er ook tal van voorschriften, regels en reglementen in onze maatschappij. En die worden vaak overtreden. Zoals in de politiek, waarin steeds minder op de bal maar vooral op de man wordt gespeeld. En onze wetboeken worden steeds dikker. Intussen heeft de politie al zoveel rode en gele kaarten uitgereikt, dat we tegenwoordig twee jaar moeten wachten voordat we mogen gaan zitten!

Maar is ons leven door al die wetten en regels beter geworden? Krijgen we door al die voorschriften beter voetbal? Natuurlijk niet! Het is net als met een visnet: hoe fijner de mazen zijn, des te meer gaten zullen er ontstaan. Hoe fijner de wet, hoe groter de mazen. En voor al die gaten maken we nieuwe wetten. En die leveren weer nieuwe mazen op! Jezus protesteert daartegen. ‘Met al die wetten’, zegt Hij, ‘wordt 't leven er niet beter op’. Het is bij voetbal niet voldoende om je alleen aan de spelregels te houden: er moet ook gevoetbald worden! Dat geldt ook voor het spel van ons leven. Regels en wetten onderhouden: dat is het minimum. Daarom zegt Jezus ons in zijn Bergrede: Jullie hebben gehoord dat er tot onze voorouders (in de Tien Geboden) is gezegd ‘Gij zult niet doden’, maar Ik zeg u: ‘Wie vertoornd is op zijn broeder, is al strafbaar voor het gerecht’.

Jezus grijpt vanmorgen terug op de eigenlijke betekenis van de ‘Tien Geboden’. Hij wil de Wet 'vervolmaken'. Bij 'vervolmaking' denken wij aan een serie nieuwe wetten, regels en geboden. Maar Jezus wijst ons vandaag op het hart van de wet. Jezus keert zich tegen die mensen die regels en wetten zien als einddoel in het leven. Maar ga op zoek naar de diepere zin van je bestaan. Er zijn te veel mensen die niet kijken naar de zin van de wet, maar voortdurend op zoek zijn naar de mazen. Hoe kan ik - liefst legaal – onder de wet uitkomen. Maar Jezus eist van ons dat er gevoetbald wordt. Dat we in het leven niet de kantjes ervan af lopen. Want ook als je je aan de spelregels houdt, kun je de grootste onrechtvaardigheid bedrijven! Het eigendomsrecht bv. - ooit bedoeld ter bescherming van de armen - blijkt een speculantenwapen tegen daklozen te zijn. En er zijn presidenten die zeggen voor de armen op te komen hebben als ministers zoveel mogelijk miljardairs om zich heen verzameld.

Van een mens wordt meer verwacht dan het uiterlijk onderhouden van de wet. Je bent geen goed mens, omdat je elke zondag naar de kerk gaat. Want voor écht geloven komt meer kijken! De wet zegt: ‘Gij zult niet doden’. ‘Prima’, zegt Jezus, ‘maar er is méér tussen hemel en aarde’, want je kunt mensen op verschillende manieren om het leven brengen. Niet enkel door vergif of door een revolver. Je kunt mensen ook doodzwijgen, als lucht beschouwen, doen alsof ze eenvoudigweg niet bestaan. Van een christen wordt verwacht dat Hij doorstoot naar 't hárt van de wet. Alles draait uiteindelijk om de liefde. Het is zoals de dichter Adriaan Morriën dat zo treffend heeft verwoord:

Ik zal je niet slaan, maar ik zal je je ook niet strelen
Ik zal je nooit bijten, maar ik zal je ook niet kussen.
Ik zal je niet overweldigen, maar ook niet met je spelen.
Ik zal je niet doden, maar je ook niet laten leven.

De dichter heeft gelijk: er sterven meer mensen door onverschilligheid dan door haat. Mensen die grote ruzie hebben communiceren in ieder geval nog met elkaar, maar mensen die elkaar ijskoud laten, leiden een doods en bevroren bestaan. Nergens zijn mensen zo eenzaam dan op plaatsen waar mensen samenleven onder één dak, maar die elkaar niets meer te vertellen hebben. Proberen wij door de spelregels heen door te stoten naar het spel van God met de mensen. Wie ben ik eigenlijk? Ik verwonder me erover dat juist ik besta. Wie ben ik dat ik dit leven mag leiden? Wie ben ik in Gods naam dat ik een ander, soms ’n leven lang, in liefde mag vasthouden? Mensen zijn geboren uit God, komen uit zijn hand. Om het wat onhandig te zeggen: wij ontlenen ons genetisch patroon aan God. Jezus zegt het op een andere manier. Hij zegt dat we, komend van God, als God moeten zijn. We dienen dus als God te zijn in onze omgang met het leven, in onze omgang met elkaar. Daarom mogen we elkaar niet de dood aanzeggen, maar ook niet tot ding of lustobject maken, niet voor het gerecht, niet in onze alledaagse handel en wandel, en zeker niet wanneer we ooit onze trouw tegenover elkaar hebben uitgesproken.

We moeten liefhebben, zoals God liefheeft. Dat is een hele opgave. Dat is de opgave van de Bergrede waarvan het evangelie van vandaag deel uitmaakt. Een opdracht die als een steile berg vóór ons staat, meer dan duizend meter hoog tot in de hemel zelf reikend. En hier helpt de Wet ons verder. Hij is richtsnoer in ons leven. De wet is een stok om te gaan, geen stok om elkaar om de oren te slaan! Ga toch op zoek naar de diepere zin van de wet, naar de diepere zin van je bestaan. En Gods wet helpt ons op koers te blijven. Zijn wet is voor mensen bereikbaar, ook al lijkt dat soms onmogelijk. Toen de eerste mens op de maan landde, landde dé mens daar. Een vermeende onmogelijkheid was een feit geworden. Als Jezus door al die wetten heenstapt en verder reikt om het ideaal te verwezenlijken, doet een méns dat. Het ís dus mogelijk: maar alleen als we in het leven ons meer gericht zijn op het spel dan op de knikkers van onze welvaart! En daar kunnen zelfs presidenten nog wat van leren!